مقدمه:
سختی آب یکی از عوامل تاثیر گذار در گوارایی آب است که در اثر وجود املاح کلسیم و منیزیم در آب ایجاد می شود. این عامل که به صورت ظاهری به جهت رسوب در کتری، سماور و تاسیسات قابل تشخیص است، حساسیت های زیادی در بین مردم ایجاد کرده است از جمله شایعاتی در خصوص بیماری های کلیوی و ایجاد سنگ کلیه که نتیجه آن رجوع به آب های بسته بندی شده و تصفیه آب خانگی است.
در این مقاله به علل ایجاد سختی آب، مضرات و مزایا و راه های رفع آن و مقایسه ای بین آب شرب لوله کشی و آب های بطری شده و تصفیه خانگی می پردازد.
علل ایجاد سختی در آب:
وجود کاتیون های فلزی دو ظرفیتی مانند کلسیم، منیزیم، استرانسیم، آهن و منگنز باعث ایجاد سختی در آب می شوند، هرچند به علت ناچیز بودن غلظت کاتیون های استرانسیم، آهن و منگنز، علت اصلی سختی در آب مربوط به کلسیم و منیزیم است.
واحد بیان سختی:
در کشور ما سختی آب را بر حسب میلی گرم در لیتر بیان می کنند و یک درجه سختی معادل یک میلی گرم در لیتر کربنات کلسیم است.
طبقه بندی آب ها از نظر میزان سختی:
معمولا بسته به میزان سختی، آب ها را به چهار گروه تقسیم می کنند:
الف) آب های سبک : میزان سختی بین 0 تا 75 میلی گرم در لیتر بر حسب کربنات کلسیم (Soft water)
ب) آب های نیمه سخت: میزان سختی بین 75 تا 150 میلی گرم در لیتر بر حسب کربنات کلسیم (Moderately hard water)
ج) آب های سخت: میزان سختی بین 150 تا 300 میلی گرم در لیتر بر حسب کربنات کلسیم (Hard water)
د) آب های بسیار سخت: میزان سختی بیش از 300 میلی گرم در لیتر بر حسب کربنات کلسیم (Very hard water)
مقدار استاندارد سختی در آب:
طبق استاندارد شماره 1053 موسسه استاندارد و تحقیقات صنعتی ایران ویرایش 5 مورخه 11/12/1388 میزان حداکثر مطلوب سختی در آب 200 میلی گرم در لیتر بر حسب کربنات کلسیم و حداکثر مجاز آن 500 میلی گرم در لیتر بر حسب کربنات کلسیم است. لازم به ذکر است سازمان بهداشت جهانی حدی برای سختی آب توصیه نکرده است و واحد مجاز اشاره شده در ان از نظر فنی مهندسی و اقتصادی است.
فواید آب سخت:
آب سخت برای انسان مضر نیست بلکه مفید است و معمولا شکستگی استخوان های آنهایی که آب سخت می آشامند زودتر بهبودی حاصل می کند و بیماری راشیتیسم کمتر در این اشخاص دیده می شود.
مشکلات مربوط به سختی آب:
آب سخت موجب از دست دادن طعم و مزه خوب چای و قهوه می شود. پخته نشدن حبوبات با آب سخت، ضرر رساندن به جداره دیگ های بخار و ایجاد قشر آهکی بر روی جداره دیگ و همچنین ایجاد رسوب در تاسیسات و گرفتگی لوله های آب گرم، شوفاژها، بویلرها و انفجار دیگ های بخار از معایب آب سخت است. در ضمن کاتیون های کلسیم و منیزیم با صابون واکنش داده و جایگزین سدیم موجود در صابون می شوند و از کف کردن صابون در آب جلوگیری می کنند و لذا از قدرت پاک کنندگی صابون کاسته می شود.
هرچند مطالعات اپیدمیولوژی نشان داده اند در مناطقی که از آب های سخت استفاده می کنند بیماری های قلبی و عروقی مثل سکته قلبی و فشار خون کمتر مشاهده شده است. از طرفی آب های خیلی سبک بی مزگی ناخوشایندی دارند.
در مجموع از اکثر شهرهای استان مازندران دارای سختی کلی بینppm 500-200 بوده البته از نظر مزه و گوارایی متفاوتند، ولی از نظر قابلیت شرب و استاندارد 1053 فاقد هرگونه مشکل هستند. به دلیل وجود سختی در آب شرب و گواراتر شدن آب با کاهش سختی امروزه مردم به فکر استفاده از آب بطری شده و یا تصفیه خانگی آب افتاده اند که در ذیل به مقایسه آب لوله کشی، آب بطری شده و روش های تصفیه خانگی و مشکلات آنها می پردازیم:
مقایسه آب لوله کشی، آب بطری شده و روش های تصفیه خانگی و مشکلات آنها:
در سال های اخیر خرید آب آشامیدنی در بطری گسترش یافته، اینکه چرا آب آشامیدنی در بطری خریداری می شود دلایل گوناگون دارد. از سویی خوب نبودن کیفیت آب لوله کشی در برخی از کشورها و مناطق دلیل این کار است و از سوی دیگر نا آگاهی در مورد آب و خواص آن در کنار رفع عطش و دلیل آخر سواستفاده تولید کنندگان آب در بطری از ناآگاهی عموم است که برخی خواصی را برای آب آشامیدنی معدنی بر می شمارند که یا اساسا ناصحیح بوده و یا صحت علمی آنها هیچگاه به اثبات نرسیده است.
چنانچه در صورت فقدان مواد مضر در آب میزان مواد سالم معدنی موجود در آب را به عنوان معیار مفید بودن آنها در نظر بگیریم به سهولت می توان بر اساس مقایسه میزان موادی که روی بطری ها نوشته شده با میزان املاح سالم در آب لوله کشی به این نتیجه رسید که در غالب موارد میزان املاح موجود در آب لوله کشی همان اندازه و یا حتی بیشتر است. هر فرد می تواند از طریق تماس با سازمان آب محل خود از میزان املاح آب لوله محل خود اطلاع پیدا کند.