هر سيستم غشائي نظير سيستم RO بطور طبيعي بر اثر موجود مواد معلق، املاح محلول و پارامترهاي ميکروبي موجود در آب خوراک دچار گرفتگي ميشود که اين امر لزوم در نظر داشت پيش تصفيه فيزيکي و شيميايي صحيح سيستم را ضروري مي سازد.
فرايند ترسيب عبارت از نشست نمکهاي کم محلول روي سطح غشاء و فولينگ عبارت از تجمع مواد معلق جامد و ميکروارگانيسمها روي سطح غشاء ميباشد. فولينگ در سيستمهاي RO يک پديده طبيعي تلقي ميشود که با عمليات پيش تصفيه و فيلتراسيون مناسب و شستشوي شيميائي در مواقع نياز قابل کنترل است. آنتي اسکالانت
لايه گذاري شيميايي ( Scaling ) ناشي از ترکيبات معدني محلول در آب همچون کربنات کلسيم (CaCO3) ، سولفات کلسيم (CaSO4 )، سيليکا (SiO2) يا دي اکسيد سيليکون ، سولفات باريم (BaSO4) و ... مي تواند موجب محدوديت راندمان کاري سيستم هاي فيلتراسيون غشايي ، افزايش فشار و درنتيجه افزايش مصرف انرژي و هزينه هاي مرتبط با آن ، کاهش کيفيت آب بدست آمده ، شست و شوها و از کارافتادگيهاي مکرر مي شود . لازم به ذکر است عمر مفيد فيلترهاي غشايي بر اثر پديده هايي چون لايه گذاري شيميايي ( Scaling ) کاهش مي يابد .
تشکيل رسوب زماني آغاز مي شود که غلظت يك نمك از حلاليت آن در شرايط محلول بالاتر رود. هستههاي اوليه کريستال نقش کاتاليزوري را براي تشکيل کريستالهاي بيشتر از نمک بازي ميکند. اين كريستالهاي نمك به شرط اينكه به اندازه و جرم حجمي لازم برسند از حالت معلق خارج ميشوند و شروع به رسوبدهي ميكنند. فرآيند تهنشيني رسوب تا زماني ادامه خواهد داشت كه يونهاي تشکيل دهنده نمک در محلول به صورت فوق اشباع باشند.
علل لايه گذاري شيميايي ( Scaling ) را مي توان به چهار دسته کلي تقسيم بندي نمود :
افزايش غلظت مواد معدني محلول در آب ورودي به غشا .
افزايش PH آب .
ايجاد و افزايش سطوح مورد نياز براي ترسيب که با استمرار لايه گذاري شيميايي ( Scaling ) اين سطح موردنياز افزايش مي يابد.
افزايش دماي آب .
معمولا مشکلاتي که در اثر لايه گذاري شيميايي ( Scaling ) در فيلتر هاي غشايي به وجود مي آيد ، عبارتند از :
کاهش کيفيت و مقدار جريان آب عبوري .
افزايش افت فشار و فشار مورد نياز و مصرف انرژي و هزينه ناشي از آن .
شست و شوهاي بيشتر و با فواصل زماني کمتر براي بهبود عمليات که منجر به کاهش عمر مفيد غشاها و افزايش هزينه مي شود .
از کارافتادگي هاي مکرر و بلند مدت .
پارگي و گسيختگي غشا در برخورد با کريستال هاي رسوبي نوک تيز .
تشکيل رسوبات مختلف با توجه به ماهيت رسوب قابل کنترل يا غير کنترل ميباشد. برخي رسوبات نظير سولفات و سيليکات پس از تشکيل بسيار سخت شستشو ميشوند. همچنين اين رسوبات باعث کاهش سريع و شديد کارائي سيستم RO ميشوند. بنابراين بايد با پيش تصفيه مناسب، کار با ميزان جريانهاي طراحي و تزريق مواد شيميايي مناسب از تشکيل اين رسوبات جلوگيري نمود.
رسوب و گرفتگي قادر به كاهش فضاي موثر بين مواد بوده و موجب كاهش تلاطم جريان ميشوند كه نتيجه آن، افزايش پلاريزاسيون غلظت در سطح غشاء است. هر چه غلظت محلول در سطح غشاء بيشتر باشد به همان نسبت، املاح بيشتري از خود عبور ميدهد. وقتي كه سطح موثر غشاء كاهش يابد، تلاطم، كاهش خواهد يافت و تميز نمودن سطح غشاء مشكلتر ميشود، زيرا امكان فرستادن محلول شيميايي به سطوح مسدود شده توسط مواد جامد كاهش مي يابد. امكان جلوگيري از تشكيل رسوب با استفاده از بازدهي صحيح سيستم و تزريق مواد شيميايي وجود دارد .
مواد بازدارنده با جلوگيري از رشد كريستال نمك، سرعت فرآيند ته نشيني را كاهش ميدهند. اين مواد در سطح كريستال نمك تشكيل شده جذب و با جلوگيري از جذب بيشتر نمك فوق اشباع در سطوح كريستال، سرعت گسترش كريستال نمك را كاهش ميدهند و به اين ترتيب هستههاي اوليه کريستال هرگز به اندازه يا غلظت کافي براي ترسيب نميرسند.
اكثر مواد بازدارنده، خاصيت معلق نگهدارندگي نيز دارا هستند. خاصيت معلق نگهدارندگي با محاصره ذرات معلق نمك، آهن يا مواد جامد آلي صورت گرفته و سبب دفع آنها توسط ساير آنيونهاي موجود در محلول ميشود. اين فرايند از تجمع ذرات و تشکيل ذرات بزرگتر که احتمال ترسيب آنها وجود دارد، جلوگيري مينمايد.
بازدارندههاي رسوب فقط در كاهش فرآيند تشكيل رسوب يا كاهش فرآيند و تراكم ذرات رسوب مؤثرند و فرايند ترسيب را بطور کامل متوقف نميسازند. البته در يک سيستم RO کافي است تا مواد بازدارنده از تشکيل رسوب تا هنگام خروج جريان غليظ از سيستم بخوبي عمل کند.
منبع: شيمي اب