یکی دیگر از روش های موجود برای تصفیه آب، استفاده از شیوه تعویض یونی است. این روش، راه بسیار کارآمدی برای حذف املاح و ناخالصی های موجود در آب است. در این روش از رزین های تعویض یونی استفاده می شود. این رزین ها، حاوی هیدروژن فعال هستند که می توانند نمک های محلول در آب را با تعویض یون های مربوطه به اسید تبدیل کنند. در این روش، رزین ها در داخل ستون های مخصوصی از جنس استیل روی لایه های سیلیس مشبک ریخته می شوند و آب خام (تصفیه نشده) با ورود به این ستون ها از سمت بالا، نمک های محلول در خود را از دست می دهند و به صورت تصفیه شده از قسمت پایین ستون خارج می شوند.

دکتر احمدرضا یزدان بخش، عضو هیات علمی دانشکده بهداشت دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی، در این رابطه می گوید: «روش های مختلفی برای تصفیه آب در دستگاه های تصفیه آب خانگی وجود دارد. یکی از روش هایی که در این دستگاه ها مورد استفاده قرار می گیرد، روش تعویض یونی است که بازده نسبتا بالایی دارد اما این روش مستلزم تامین هزینه های مربوط به تعویض رزین هاست. اگرچه در حال حاضر تکنولوژی تعویض یون برای تصفیه آب در کشور ما وجود دارد ولی این رزین ها قیمت نسبتا بالایی دارند و استفاده از این روش برای تامین آب شرب، راه معقولی و به صرفه ای به نظر نمی رسد.» دکتر انوشیروان محسنی بندپی نیز در این خصوص می گوید: «استفاده از این روش ها زمانی مطلوب است که رزین ها سالم باشند. در استفاده از روش تعویض یون، این رزین ها باید به طور منظم تعویض شوند و این کار از لحاظ هزینه مقرون به صرفه نخواهد بود. شاید بتوان از روش تعویض یون در مقیاس های بزرگ تری استفاده کرد ولی استفاده از آن در دستگاه های خانگی معقول به نظر نمی رسد.» 

فیلتر تعویض یونی رزینی

در این فرایند آب از یک غشای رزینی عبور و یون های مزاحم یا ذرات باردار مثل باریم، کلسیم، منیزیم و آهن با یون سدیم تبادل یا تعویض می شوند. این آب مقدار زیادی سدیم دارد که به غیر از مصارف شرب و پخت و پز می تواند کاربردهای بسیاری داشته باشد. اخیرا نوعی از این فیلتر طراحی‌شده که وزن آن حدود 70 کیلوگرم و دارای قابلیت فیلتر‌کردن آلاینده های دیگری مثل سیلیکا، منگنز، آهن، باکتری ها و سولفید هیدروژن نیز است.

5. دستگاه تقطیر خانگی
با این روش فلزات سنگین و رسوبات یا سختی آب که از مواد غیرفرار هستند، از آب خارج می‌شوند ولی آلاینده های فرار آلی که نقطه جوش آنها کمتر از 100 درجه سانتی‌گراد باشد، حین فرایند وارد آب تقطیرشده می‌شوند و معمولا برای خارج‌کردن آنها از فیلتر کربن استفاده می‌شود. به‌علاوه، این روش به زمان و انرژی زیادی نیاز دارد. ضایعات ناشی از این فرایند لازم است کاملا علمی و اصولی معدوم شود تا به محیط زیست آسیبی نرسد. این دستگاه در 4 دهه گذشته خیلی معروف بوده ولی امروزه به علت اشکال هایی که گفته شد، کاربردی در منازل ندارد و بیشتر در صنایع و آزمایشگاه ها استفاده می شود.
در پایان، با توجه به ورود انواع مختلف فیلترهای تصفیه آب خانگی به‌طور مجزا یا متصل به یخچال در کشورمان و ارتباط مستقیم آنها با سلامت مصرف‌کننده و محیط ‌زیست، لازم است مسوولان برای حمایت از حقوق مصرف کننده، چگونگی جمع آوری و معدوم‌کردن ضایعات ناشی از این فیلترها و عدم تبعات زیست‌محیطی، نظارت و کنترل بیشتری در این رابطه اعمال و مبادرت به تدوین یا سامان دهی استانداردهای دقیق و تخصصی تر و کاملا اجباری برای این نوع فیلترها بورزند.

خلاصه اینکه...
1. قبل از نصب هر نوع فیلتری باید مشخص شود هدف از این کار، کاهش آلودگی است یا حذف املاح اضافی. پس از مشخص شدن این موضوع، باید فیلتر مناسب انتخاب شود. برای این کار مشورت با افراد متخصص ضروری است و نباید تحت تاثیر تبلیغات فروشندگان قرار گرفت زیرا فیلترها به طور مستقیم با سلامت افراد سروکار دارند و نباید آنها را وسایلی تجملاتی دانست.
2. خیلی وقت ها به دلیل آلودگی آب، فیلترها را باید زودتر از موعد تعویض کرد و در غیر این صورت رنگ، بو و طعم آب تغییر می‌کند.
3. اگر فیلتر یخچال های امروزی به تعویض نیاز داشته باشد، با علامتی آن را اعلام می‌کنند اما برخی مصرف کنندگان بی توجه به این موضوع باز هم از آب آن یخچال استفاده می‌کنند در حالی که باید این فیلترها را که معمولا از نوع کربن فعال هستند خارج کنند زیرا در غیر این صورت آلودگی های ثانویه همراه آب مصرفی وارد بدن می شوند و سلامت مصرف کننده را به مخاطره می اندازند.
4. بهترین فیلترهای تصفیه آب، فیلترهای تفاضل درجه جنبشی یا KDF هستند که در کشور ما به دلیل گرانی کمتر از آنها استفاده می شود.
5. هنگام خرید فیلترها، باید به خدمات پس از فروشی که تولیدکننده برای آن در نظر گرفته توجه کرد زیرا نگهداری و تعویض فیلتر هم باید به وسیله شرکت پیگیری شود تا هدف نصب فیلتر که همان حذف املاح اضافی یا آلودگی است، تامین شود.