آیا می دانید در قفسه بندی سالن های پرورش قارچ دکمه ای چه نکاتی را باید رعایت کنید؟
امروزه در اکثر سالن های پرورش قارچ دکمه ای در ایران جهت کشت از سیستم قفسه بندی استفاده می شود. در مقاله‌ی انواع روش‌های کشت قارچ دکمه‌ای مطرح شد که یکی از روش های کشت قارچ، قفسه بندی است ولی در این مقاله به طور کامل درباره ی قفسه بندی و نکات مربوط به آن توضیح می دهیم.
۱- مقدمه
درحالی‌که تولیدکننده قارچ خوشحال است از اینکه محصولی را تولید می‌کند که باعث افزایش سلامتی جامعه است ولی اندکی سهل‌انگاری در قفسه‌بندی سالن پرورش می‌تواند باعث تلفات جبران‌ناپذیری شود، مخصوصاً که پرورش قارچ در کشور ما مکانیزه نیست و حضور کارگران و رفت‌وآمد آن‌ها در راهرو سالن زیاد و اجتناب‌ناپذیر است.
قفسه‌بندی مزایای زیادی دارد که بر معایب آن می توان چشم پوشی کرد. استفاده از فضا و یا افزایش سطح زیر کشت را می‌توان دلیل عمده قفسه‌بندی در سالن‌های پرورش قارچ دانست، به‌طوری‌که در یک سالن با ۱۰۰ مترمربع زیربنا با احتساب راهروهای دسترسی می‌توان تا ۳۰۰ مترمربع سطح زیر کشت ایجاد کرد که در غیر این صورت این میزان به یک‌پنجم تا یک‌ششم کاهش می‌یافت.
البته استفاده از فضا خطرات و مشکلات خود را دارد مانند کار در ارتفاع که هم از جهت حمل کمپوست و خاک و هم از جهت خطر سقوط کارگر از ارتفاع، تهدیدآمیز است.
۲- هزینه قفسه‌بندی
قفسه‌بندی قسمت عمده‌ای از هزینه‌های طراحی و ساخت سالن پرورش را تشکیل می‌دهد و عدم توجه و طراحی صحیح آن، هزینه سنگینی را از جهت جانی و مالی به عهده کارفرما می‌گذارد. این طراحی بایستی در طرح و نقشه اولیه سالن لحاظ شود. در حال حاضر بین ۲۰% تا ۳۰% هزینه ثابت احداث سالن پرورش قارچ دکمه‌ای را، قفسه‌بندی تشکیل می‌دهد و عدم دقت در طراحی و انتخاب و ساخت قفسه از نظر مالی نیز هزینه سنگین و مجددی را بر عهده کارفرما می‌گذارد.
چون قفسه‌ها بعد از طراحی و ساخت دیگر امکان چندانی برای بهسازی و طراحی مجدد ندارند و طراحی و ساخت مجدد آن مستلزم هزینه بسیار زیادی است. پس هر تصمیمی در این خصوص باید قبل از طراحی گرفته شود.
در مورد قفسه‌بندی‌ها به‌هیچ‌عنوان خساست به خرج ندهید و در این مورد صرفه‌جو نباشید؛ زیرا بعد از طراحی و ساخت دیگر امکان طراحی مجدد ندارید و ساخت مجدد آن هزینه ی زیادی را بر شما تحمیل می کند.
۳- قبل از طراحی قفسه بندی این نکات را در نظر داشته باشید:
بر اساس فرمول فشار P=F/A هرچه سطح مقطع بستر بیشتر باشد فشار وارده کمتر خواهد شد پس می‌توانید با اضافه کردن یک صفحه گالوانیزه به انتهای ستون‌های قفسه‌بندی فشار بر سطح را کاهش دهید.
با توجه به اینکه فشار کل وزن کمپوست و قفسه‌بندی، از ستون به کف وارد می‌شود و خیلی زیاد است، لازم است در مورد کف سازی سالن بسیار دقت کنید.
۴- ابعاد قفسه‌ها:
استفاده از عرض ۱۴۰ سانتی‌متر با توجه به سایز بلوک‌ها و ۱۶۰ سانتی‌متر در کشور ما مرسوم است که با سایز ۱۴۰ سانتی‌متر، کار کارگر داخل سالن راحت‌تر است ولی اغلب از سایز ۱۶۰ سانتی متر جهت افزایش سطح زیر کشت استفاده می‌کنند. البته با توجه به وضعیت عرض سالن و محدودیت‌های هر محل باید جداگانه طراحی شود.
فاصله بین طبقات ۶۵ تا ۷۰ سانتی‌متر مناسب است که کار کارگران راحت‌تر باشد و اختلاف حدود ۲۰ سانتی‌متر طبقه اول از کف سالن جهت شست‌وشو و نظافت در پایان هر مرحله کاری، لازم است.
قفسه بندی در پرورش قارچ دکمه ای
راهروهای کناری و وسط و عرض قفسه‌بندی به عرض سالن و نوع طراحی اولیه بستگی دارد ولی در هر صورت باید عرض قفسه به شکلی بهینه انتخاب شود که حداکثر سطح زیر کشت را بدهد و از یک طرف بر اساس بلوک ۶۰ ×۴۰ طراحی شوند (چرا در کشور ما تقریباً تمام تولیدکنندگان کمپوست، ابعاد بلوک تولیدی یکسانی دارند) از طرف دیگر راهروهای دسترسی هم از جهت دسترسی کارگری و جابه جا نمودن تجهیزات و جابه‌جایی بار چیده شده باید طراحی شود و هم به‌گونه‌ای که گردش هوا از کنار به وسط را دچار اختلال نکند.