يکي از قسمت هاي مهم سيستم هاي حرارت مرکزي در موتورخانه ها ديگ آبگرم يا بويلر آبگرم مي باشد. لازم به ذکر است علاوه بر سيستم هاي گرمايش ديگ هاي ابگرم يا آبداغ در صنايع مختلف نيز کاربرد فراوان دارد. در اين مقاله ضمن آشنايي با اصول کلي ، به معرفي انواع آن خواهيم پرداخت.

ديگ آبگرم يا بويلر آبگرم چيست؟
ديگ آبگرم دستگاهي است که انرژي حرارتي آزاد شده حاصل از احتراق سوخت توسط مشعل را به آب داخل خود منتقل مي کند. اين آب گرم شده توسط پمپ به گردش در آمده و بخشي از انرژي خود را از دست مي دهد. در نتيجه آب با دماي پايين به داخل ديگ باز مي گردد و مجددا گرم مي شود.

انواع ديگ هاي آبگرم و آب داغ
ديگ هاي آبگرم را بر اساس روش ها و پارامتر هاي مختلفي مي توان تقسيم بندي نمود. آشنايي با اين پارامتر ها مي تواند به شناخت بهتر و انتخاب راحت تر ديگ آبگرم متناسب با نياز شما کمک نمايد. ديگ بخار

ديگ آبگرم يا ديگ آب داغ (بر اساس دماي سيال )
در ديگ آبگرم حداکثر دماي آب ديگ ?? درجه سانتيگراد مي باشد در صورتي که با افزايش فشار داخل ديگ و استفاده از سيستم انبساط بسته دماي آب داخل ديگ به بالاي ??? درجه سانتيگراد برسد به آن ديگ آبداغ مي گويند حداکثر دماي آب در بويلر آب داغ معمولا تا ??? درجه سانتيگراد مي باشد. ( در ديگ آب داغ به دليل فشار بالا و بسته بودن سيستم دماي آب افزايش يافته ولي تبديل به بخار نمي شود. )

از ديگ هاي آب داغ در مواردي که دماي بالاتر از ??? درجه سانتيگراد مورد نياز است استفاده مي گردد. مانند صنايع غذايي و لبني (جهت به جوش درآوردن و پاستوريزه نمودن شير )

ديگ آبگرم تک پاس ، دوپاس ، کوره برگشتي ، سه پاس (بر اساس تعداد عبور دود )
بويلر ها بر حسب تعداد مسيري که گازهاي حاصل از احتراق مشعل در ديگ طي مي کند تا وارد دود کش شوند به موارد زير تقسيم مي شوند:
ديگ آبگرم تک پاس: نسل اول ديگ ها و بويلر هاي قديمي از اين نوع بوده اند که در آن ها گازهاي ناشي از احتراق مسير ديگ را يک بار طي مي کند و بعد وارد دودکش مي شود. اين نوع ديگ از رده خارج شده و ديگر ساخته نمي شود.
ديگ آبگرم دوپاس: گاز هاي حاصل از احتراق مسير ديگ را دوبار طي مي کند و بعد وارد دودکش مي شود. ( گاز هاي حاصل از احتراق يک بار از جلو ديگ تا انتهاي ديگ درون کوره حرکت کرده سپس از طريق لوله هاي انتقال حرارت به جلوي ديگ باز مي گردد. بنابراين در اين نوع ديگ دودکش جلو ديگ و سمت مشعل قرار دارد. )

ديگ آبگرم کوره برگشتي: گاز هاي ناشي از احتراق مسير کوره را دوبار طي مي کند (از مرکز کوره تا انتهاي کوره حرکت کرده و به دليل بسته و محدب بودن انتهاي کوره از اطراف کوره به جلو باز مي گردد.) و سپس به پاس لوله ها منتقل شده و از دود کش خارج مي شود. به دليل اينکه در واقع سه بار گاز ها طول ديگ را طي مي کند راندمان ديگ هاي کوره برگشتي يشتر از بويلر هاي دو پاس مي باشد. اين نوع ديگ رايج ترين نوع در ظرفيت هاي پايين مي باشد. (لازم به ذکر است طرح شماتيک زير ديگ کوره برگشتي عقب خشک را نمايش مي دهد در صورتي که ديگ هاي آبگرم کوره برگشتي انصار به صورت عقب خيس يا wetback طراحي و توليد مي گردد. )
ديگ آبگرم سه پاس: گاز هاي ناشي از احتراق مسير ديگ را سه بار طي مي کند و بعد وارد دودکش مي شود. ديگ هاي سه پاس در صورتي که به درستي طراحي شده و داراي سطح انتقال حرارت مناسب باشد داراي بالاترين راندمان و پايين ترين دماي دودکش مي باشند.

ديگ آبگرم عقب تر (Wet Back) يا عقب خشک (Dry Back)
اگر بين محفظه احتراق و انتهاي ديگ آب قرار گرفته باشد (آب واسطه بين محفظه احتراق و انتهاي ديگ باشد) ديگ عقب تر يا پشت خيس يا wet back خواهد بود ولي اگر به جاي آب از سيمان يا اجر نسوز استفاده شود عقب خشک يا dry back ناميده مي شود. در ديگ هاي عقب خشک ه علت تفاوت زياد دماي بين پاس هاي دو و سه سطح شبکه عقب دچار تنش زياد و نهايتا نشتي مي گردد. همچنين به دليل مشکلات ناشي از استفاده مواد نسوز نياز به انجام تعميرات و نگهداري بيشتري دارند. بنابراين استفاده از ديگ هاي پشت تر به دليل راندمان حرارتي بالاتر ، تنش هاي حرارتي کمتر و نياز به نگهداري و تعميرات کمتر توصيه مي گردد. (به جز ظرفيت هاي پايين)

ديگ آبگرم چدني يا فولادي
ديگ هاي آبگرم بر اساس جنس به دو نوع چدني و فولادي تقسيم مي شوند. ديگ هاي چدني به روش ريخته گري و به صورت پره پره در کارخانه توليد شده و معمولا در محل مونتاژ مي شود در صورتي که ديگ هاي فولادي از ورق و لوله هاي آلياژي آتشخوار به صورت يکپارچه توليد مي شود. هر يک از ديگ ها داراي مزايا و معايب مخصوص خود بوده که در مقاله به صورت مشروح به صورت جداگانه به ان خواهيم پرداخت. ولي به صورت خلاصه مي توان گفت ديگ هاي فولادي داراي راندمان و طول عمر بيشتر بوده و ديگ هاي چدني به دليل سهولت در حمل و نقل در پروژه هاي کوچک استفاده مي گردد.